32.000 studenten en 49.500 leerlingen in het secundair vinden de combinatie mantelzorger zijn en studeren moeilijk

Mantelzorgverenigingen pleiten voor mantelzorgstatuut in alle hogescholen en universiteiten en meer sensibilisering in secundair onderwijs

29 april 2024

Loes, jonge mantelzorger, zorgt voor haar papa die een beperking heeft aan de knie. Ze getuigt hierover in een video (onderaan persbericht).

Brussel, 29 april 2024

Maar liefst 1 op 5 kinderen en jongeren groeit op met iemand in hun directe omgeving met een chronische ziekte, beperking of psychische kwetsbaarheid. Meestal gaat het om een ouder, een broer of zus, of (inwonende) grootouder waar de jongere (mee) voor zorgt. Het opnemen van die mantelzorgtaken in combinatie met studeren is dan niet vanzelfsprekend. De helft van de studerende mantelzorgers in het hoger onderwijs vindt het moeilijk tot zeer moeilijk om de combinatie tussen studie en zorg vol te houden. Het gaat maar liefst over 32.000 studenten van de in totaal bijna 64 000 studenten die mantelzorger zijn¹.

Voor het secundair onderwijs gaat het om 49.500 jonge mantelzorgers van de 99.000 leerlingen die jonge mantelzorger zijn.

Mantelzorgstatuut in elke universiteit en hogeschool

Een mantelzorgstatuut in élke hoger onderwijsinstelling die op maat van de opleiding en student ondersteuning biedt, is dé oplossing om deze combinatie draaglijker te maken. Dat statuut bestaat al voor studenten in een handvol Hogescholen: LUCA School of Arts, Vives, Howest, UCLL en Thomas More. Maar lang niet bij allemaal.

Steunpunt Mantelzorg roept nu alle universiteiten en hogescholen op om zo’n mantelzorgstatuut in hun werking op te nemen.

Naomi De Bruyne van Steunpunt Mantelzorg: "In een klas van pakweg 25 studenten gaat het om 8 personen die gemiddeld 12u per week zorg verlenen. Hierdoor hebben ze het moeilijk om lessen of stages te volgen of zich voldoende te concentreren op hun studies, waardoor ze vertraging oplopen in hun studietraject of zelfs hun opleiding stopzetten. Jonge mantelzorgers willen bovendien ook gewoon jong zijn zoals andere leeftijdsgenoten. Deelnemen aan sociale activiteiten of hobby’s net zoals andere studenten."

Vooral de vraag naar flexibiliteit in het lessenrooster of examenroosters, het spreiden van stages, gsm bij de hand mogen houden, de afstand van stageplek tot thuis enz... zijn behoeften die studerende mantelzorgers hebben. En die dus kunnen afgesproken worden in zo’n mantelzorgstatuut. Dezelfde behoeften komen trouwens ook voor bij de leerlingen van het secundair onderwijs.

Dascha Debruyne van Howest in gesprek met jonge mantelzorger Emma.

“Studenten beseffen vaak pas na een gesprek met een studiecoach dat ze mantelzorger zijn én dat er ook oplossingen bestaan. Ze worstelen vaak met hun tijd: deadlines die niet gehaald worden, lessen waar ze niet op aanwezig kunnen zijn. Binnen de STUVO-dienst van Howest zijn de studiecoaches die verbonden zijn aan specifieke opleidingen, het vaste aanspreekpunt voor studerende mantelzorgers. Die volgen de student ook op en zoeken in overleg met de opleiding naar oplossingen, informeren docenten of stagebegeleiders, zodat de mantelzorger niet telkens opnieuw zijn ‘verhaal’ moet doen", zegt Dascha Debruyne van Howest, die al drie jaar werken met een statuut voor mantelzorgers.

Emma Schepens, 24, was een zorgeloze student in de master Toegepaste Economische Wetenschappen en werd pal in haar examens geconfronteerd met een noodsituatie. Haar moeder kreeg een hersenbloeding, wat resulteerde in een constante zorgbehoefte. Dit dwong Emma om haar leven helemaal om te gooien en tegelijkertijd haar studie voort te zetten.

Mantelzorger Emma kon geen beroep doen op een mantelzorgstatuut tijdens haar studies.

“Ik had geen mantelzorgstatuut. Daarom moest ik telkens mijn zorgsituatie herhalen aan docenten en ander onderwijspersoneel. Dat zorgde bij mij echt voor een demotivatie om hulp te vragen. Eén duidelijk contactpersoon binnen de opleiding en een eenvoudige procedure om een statuut aan te vragen zou al een sterke impact op mij en mijn situatie hebben gehad", aldus Emma Schepens.

Het volledige gesprek met Emma en Dascha kan je onderstaand bekijken.

Hey, ik ben een mantelzorger?!

Ook zien we dat jonge mantelzorgers de weg naar bestaande ondersteuning niet vinden. Ze vinden hun mantelzorg zo vanzelfsprekend dat ze er geen hulp voor zoeken of denken dat ze dit zelf moeten regelen. Een mantelzorgstatuut is dus niet voldoende. De mantelzorgverenigingen roepen hogescholen en universiteiten op om in te zetten op sensibilisering over jonge mantelzorg in het onderwijs in combinatie met ondersteunende maatregelen via een mantelzorgstatuut.

Ook in het secundair onderwijs verdienen (vaak minderjarige) mantelzorgende leerlingen extra ondersteuning. En dat kan door het traject ‘mantelzorgvriendelijke school’ te volgen.

“Gedurende een volledig schooljaar kunnen klassen onder leiding van een gratis schoolcoach werken rond mantelzorg. Dat vertrekt van sensibilisering en het maken van een foto van mantelzorg in de school, tot samen met de leerlingen acties uit te werken om jonge mantelzorg onder de aandacht te brengen: bv. Door filmpjes te maken, een lespakket rond mantelzorg te maken, het spelen van een mantelzorgspel, samen te zoeken naar acties die jonge mantelzorgers op school kunnen helpen of zelf een spreekbeurt in elkaar te knutselen”, vertelt Evelyn Geerdens van mantelzorgvereniging Samana.

“Wij merkten de laatste jaren dat er op onze school meer en meer leerlingen te laat kwamen omdat ze nog voor een broer of zus moesten zorgen. Of niet kwamen opdagen omdat mama of papa in het ziekenhuis ligt. Daarom besloten we om hier toch extra op in te zetten. Heel veel leerkrachten beseffen nu dankzij dit traject dat er wel wat leerlingen zijn die thuis meer moeten doen dan wat je verwacht van kinderen op die leeftijd. Leerlingen daarentegen vonden het vaak vanzelfsprekend wat ze allemaal deden en beseffen nu meer dat ze hulp mogen vragen", zeggen leerkracht Lien Robberechts en Elisabeth Vandersteen van het MAI Opwijk.

Nieuwe inspiratiegids

Tips en handvaten over hoe omgaan met mantelzorg vinden alle onderwijsprofessionals vanaf deze week via www.jongemantelzorgers.be. Daar bovenop maakte Steunpunt Mantelzorg samen met experten uit het hoger onderwijs en ZoJong!, een vereniging voor jonge mantelzorgers, een ‘inspiratiegids’ over jonge mantelzorgers in het hoger onderwijs. Die is te downloaden via www.mantelzorgers.be/inspiratiegids.

Informatie en tips en tricks voor het secundair onderwijs is hier te vinden.

Mantelzorg is en blijft een hoeksteen binnen onze maatschappij. Mantelzorgers – ook jonge mantelzorgers – verdienen dus herkenning en erkenning en waar het kan ook ondersteuning. Precies de kern van de campagne #dahadikeffenodig die het Vlaams Expertisepunt Mantelzorg en de erkende mantelzorgverenigingen eerder dit jaar opstartten.

En daar blijft het niet bij. Voor de allereerste keer organiseren alle mantelzorgverenigingen onder de koepel #dahadikeffenodig ‘de week van de jonge mantelzorger’. Die loopt van 21 oktober tot en met 25 oktober. Daarover later meer.

_{1 Totaal aantal studenten:}_{Workbook: Dataloep Inschrijvingen Hoger Onderwijs (tableau.com)}

_{Totaal aantal mantelzorgers: 1 op 5 (Vanhee, K. (2020). Studenten die ook mantelzorger zijn krijgen statuut zoals topsporters. (pp. 29–29), De Standaard. En Vanderlinden, J. (2024). Zorgbelasting en mentaal welbevinden bij jonge mantelzorgers. Een onderzoek bij studerende mantelzorgers (18-25 jaar) in HBO5 opleidingen. Samana en Odisee, Brussel.}

_{Totaal aantal studenten die de combinatie zorg en studie moeilijk vindt: Ponteur F., De Bruyne N., De Koker B., Huysmans M., Joos M., Lambotte D., Putman A., Van den Brande J., Van Ranst E., Vanreybrouck P. (2023). Rapport Student-Mantelzorgers. Alliantieproject Hogent-EhB.}