Nieuwe (circulaire) economie vraagt nieuwe wetgeving
‘Gat in de wetgeving’ voor product-dienstcombinaties dichtgereden door KU Leuven en Steunpunt Circulaire Economie.
4 juli 2024
Binnen een circulaire economie, waar Vlaanderen nu volop op inzet, is een product-dienstsysteem een veelbelovend bedrijfsmodel. Denk bijvoorbeeld aan deelfietsen of deelauto’s. De verkoper blijft altijd eigenaar van het product, terwijl de huurder er als ‘dienst’ gebruik van maakt. Vaak stuiten verkopers van diensten op problemen omdat het kader voor product-as-a-service niet duidelijk omlijnd is. Vragen die zich stellen: wie betaalt de boete wanneer een klant met een deelwagen een overtreding begaat, wat als de gebruiker van light-as-a-service het contract opzegt en de lichtarmaturen niet zomaar uit de woning verwijderd kunnen worden, …? Tot nu toe ontbraken duidelijke richtlijnen om dit bedrijfsmodel contractueel vast te leggen. Een nieuwe studie van de KU Leuven, in het kader van het Steunpunt Circulaire Economie, brengt daar verandering in.
Circulaire economie biedt een duurzaam alternatief voor ons traditionele economisch systeem dat bestaat uit “nemen, maken, gebruiken en weggooien”. Een circulaire economie focust op het minimaliseren van afval en materialen en producten zoveel mogelijk, zo lang mogelijk en zo kwalitatief mogelijk te blijven inzetten in de economie.
En zo dient het product-dienstsysteem als alternatief voor het klassieke bedrijfsmodel waar klanten een product kopen bij een bedrijf en vervolgens als eigenaar genieten van de voordelen van dat product. Bij een product-dienstsysteem (ook wel product-as-a-service genoemd) werkt dit anders. Het bedrijf biedt de voordelen van een specifiek product aan, vaak met een aantal extra diensten, zonder dat de klant effectief eigenaar van het product wordt.
Deelauto’s en deelfietsen zijn bij het grote publiek bekend, maar ook andere modellen zijn in opmars zoals light-as-a-service en workwear-as-a-service.
Jo Van Landeghem, sustainability and education manager alsico group:
Bij Alsico werken we al jaren volgens product-as-a-service. We maken de kleding op maat van de wasserijen die dan doorverhuren aan de vele eindgebruikers. Op het einde van de levensrit nemen we zelf onze kleding terug om de stukken maximaal te valoriseren in nieuwe textieltoepassingen.
Populair bedrijfsmodel
Product-as-a-service wint aan populariteit. Een van de bekendste voorbeelden, deelautosystemen, heeft de voorbije jaren sterk aan populariteit gewonnen. Het aantal lidmaatschappen is tot meer dan 170.000 gestegen in 2022. De trend laat een duidelijke versnelling zien.
Brigitte Mouligneau, transitiemanager van Vlaanderen Circulair:
Huren en delen zit in het hart van de circulaire economie. Door meer in te zetten op nieuwe businessmodellen zoals product-as-a-service vermijden we de overbodige inzet van materialen. Net daarom is Vlaanderen Circulair co-trekker van de Green Deal Huren en Delen, een initiatief van Wij delen en Vlaanderen Circulair, gesteund door de Living Labs subsidie van VLAIO. Al meer dan 100 organisaties actief in de huur- en deelmarkt werken samen aan deze duidelijke missie: de shift naar gedeeld gebruik van producten realiseren, waarbij gekozen wordt voor het huren of delen van hoogwaardige producten, gecombineerd met een goed onderhoud.
Bij gebrek aan specifieke wettelijke regels over zo’n systeem kan het voor geïnteresseerden echter moeilijk zijn om te weten wat zij met elkaar mogen, kunnen en moeten afspreken. Een rondvraag bij een aantal bedrijven leert ons dat zij op onderstaande problemen stuiten:
- Wat als één van de bezoekers van de klant de sofa onzorgvuldig gebruikt en stukmaakt? Betaalt de klant de kosten voor herstel daarvan dan aan de dienstverlener?
- Wat als de klant het contract opzegt en de lichtarmaturen niet zomaar uit de woning van de klant kunnen worden verwijderd? Kan de klant dan eigenaar worden?
- Wat als de klant zelf de handen uit de mouwen wil steken en de wasmachine wil herstellen? Kan de dienstverlener dat verbieden om de wasmachine te beschermen?
- Wat als de klant al rijdend met een deelwagen een boete krijgt? Moet de dienstverlener die dan zelf betalen?
- Wat als de verwarmingsapparatuur regelmatig onderhoud nodig heeft? Mag de dienstverlener dan zomaar de deur van de klant platlopen daarvoor?
- Wat als de klant het belangrijk vindt dat de dienstverlener het televisietoestel hergebruikt voor een andere klant na afloop van het contract? Kan de klant de dienstverlener daartoe verplichten?
Menukaart aan te gebruiken clausules
De KU Leuven stelt vandaag een handig en gebruiksvriendelijk rapport op met ‘modelclausules’, die de steeds groter wordende groep aanbieders van een product-dienstensysteem eenvoudig kunnen gebruiken.
Voor Q-Lite, dat inzet op displays-as-a-service, zijn deze modelclausules alvast welkom:
“Goede afspraken maken goede vrienden. Het was niet altijd evident om de juiste juridische clausules op te stellen voor product-as-a-service displays. Het soort menukaart waar je zaken uit kan plukken die specifiek voor jouw business van pas komen, helpt zeker om product-as-a-service veel toegankelijker te maken. Bij Q-lite zochten we bijvoorbeeld lang naar goede clausules om de continuïteit van onze diensten en updates van het product over 15 jaar te borgen in het contract.” – Jeroen Raeijmaekers, Q-Lite
Nele Vlaeminck, oprichtster van Sofar, beaamt:
“Voor bedrijven willen we graag onze sofa’s als dienst aanbieden, maar momenteel weten we nog niet goed hoe we in deze businessvorm de juiste clausules moeten opnemen. Met dit rapport hebben we de juiste handvaten om goede afspraken te kunnen maken met onze klanten die onze sofa als service willen.”
Het overzicht aan clausules is bovendien gratis te gebruiken en wordt ter beschikking gesteld op de website van Vlaanderen Circulair, www.vlaanderen-circulair.be. De organisatie hoopt hiermee om bedrijven te stimuleren om nog meer in te zetten op product-dienstcombinaties en zo bij te dragen aan een meer circulaire economie in Vlaanderen.
“Product-dienstsystemen kunnen helpen om minder materialen te verbruiken en zo duurzamer te zijn. Bedrijven blijven eigenaar van hun producten. Daarom is het voor hen voordelig om de producten zo goed mogelijk te onderhouden en te herstellen en zo vaak mogelijk te hergebruiken. Bovendien staan de bedrijven in voor een correcte verwerking van de producten aan het einde van hun levensduur. Dat willen we stimuleren door het opstellen van contracten tussen aanbieder en klant te vergemakkelijken,” besluit Christopher Borucki (KUL), postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven die meewerkte aan het opstellen van de modelclausules.
Over het Steunpunt Circulaire Economie (CE Center)
Het Steunpunt Circulaire Economie verenigt onderzoekers van de KU Leuven, UAntwerpen, UGent, UHasselt en VITO en voert beleidsondersteunend onderzoek uit gefinancierd vanuit Vlaanderen Circulair, OVAM en EWI. De belangrijkste doelstellingen van het steunpunt zijn het meten en in kaart brengen van de transitie naar een circulaire economie en het analyseren van beleidsinstrumenten en -strategieën die aan de transitie bijdragen evenals de impact van nieuwe trends hierop. De publicaties en resultaten van het onderzoek zijn terug te vinden via ce-center.be.
Perscontact
Christopher Borucki
+32 16 32 37 53
christopher.borucki@kuleuven.be
Cases
Indien u graag een interview afneemt met een bedrijf dat inzet op product-as-a-service, dan kan u contact opnemen met:
Tom Ketels, Business Development Manager C-Laas Etap Lighting
+32 472 051482
Vincent Siau, Managing Director alsico group
vincent.siau@alsico.com
+32 476 28 83 68
Jeroen Raeijmaekers, Sustainability Manager Q-Lite
jeroen.raeijmaekers@q-lite.com
+32 468 181 296