6 op de 10 steden en gemeenten in Vlaanderen hebben ruime financiële buffer

De Vlaamse steden en gemeenten zijn er in 2021 in geslaagd om hun financiën goed onder controle te houden. De spaarpot per Vlaming mag het voorbije jaar dan wel gedaald zijn van 562 euro naar 546 euro, toch hebben 6 op de 10 steden en gemeenten in Vlaanderen een ruime financiële buffer. Ze houden zelfs 3,5 keer meer over uit de dagelijkse werking na betalen leningslasten dan ze budgetteerden: bijna 1,1 miljard euro in plaats van de 305 miljoen euro die ze denken te hebben. Het merendeel van de Vlaamse steden en gemeenten zijn met andere woorden klaar voor een onzekere toekomst als ze hun investeringen en exploitatie-uitgaven realistischer budgetteren. Dat blijkt uit een analyse van de jaarrekeningen (2021 en 2020) van de Vlaamse besturen door advieskantoor BDO.

De budgetten van onze steden en gemeenten staan zwaar onder druk als gevolg van de huidige inflatie, de oorlog in Oekraïne en de spilindex die in 2022 wellicht 5x wordt overschreden. ​ Op het eerste zicht zijn dit alarmerende cijfers voor de lokale besturen, maar een blik op de meest recente jaarrekeningen van 292 lokale besturen leert dat het merendeel van onze steden en gemeenten tegen een stootje kunnen.

“De kosten voor gas stegen bij onze lokale besturen het voorbije jaar al met maar liefst 84%. Hun elektriciteitskosten stegen al met 26%. Desondanks hebben 283 besturen een positieve autofinancieringsmarge (AFM) voorgelegd. Die is weliswaar afgenomen met 15% (van 196 euro per Vlaming naar 166 euro per Vlaming), toch is dat resultaat 3,5 keer beter dan de Vlaamse steden en gemeenten hebben gebudgetteerd. De raming was 305 miljoen euro, de ​ realiteit is 1,073 miljard euro. Als onze steden en gemeenten realistischer budgetteren, kunnen ze de onvoorziene uitdagingen waar ze vandaag voor staan, opvangen.” ​
​​
​-Bert Gijsels, expert lokale besturen bij BDO ​ ​ ​

Liquiditeit van 171 steden en gemeenten meer dan 2 keer zo groot als kortetermijnschulden

Eén van de parameters om de financiële gezondheid van steden en gemeenten te meten is de liquiditeitsratio. Dat is de verhouding tussen wat ze aan inkomsten vorderen en op hun bankrekeningen hebben staan ten opzichte van hun kortetermijnschulden. 271 van de 292 Vlaamse steden en gemeenten die hun jaarrekening van 2021 tijdig hebben neergelegd, kunnen ondanks de coronajaren een gezonde ratio voorleggen. Zo’n 6 op de 10 Vlaamse steden en gemeenten hebben zelfs een ratio groter dan 2. Slechts 21 besturen hebben een ratio kleiner dan 1. Vooral de steden en gemeenten in Limburg (liquiditeitsratio van 3,77), West-Vlaanderen (liquiditeitsratio van 3,27) en Oost-Vlaanderen (liquiditeitsratio van 3,04) kunnen een hoge ratio voorleggen.

“De steden en gemeenten in Vlaanderen kunnen na twee moeilijke jaren een mooie financiële balans voorleggen. Op basis van onze analyse blijkt dat ze wel tegen een stootje kunnen. De uitdagingen nu zijn weliswaar buiten proportie en verwachten een correcte financiering vanuit Vlaanderen (Gemeentefonds, …). Toch moeten de lokale besturen ook de hand in eigen boezem steken om realistische en haalbare meerjarenplannen op te stellen.” ​
​​
​-Bert Gijsels, expert lokale besturen bij BDO ​ ​ ​

Lokale besturen investeren maar helft van wat ze burgers beloven

Dat 6 op de 10 van de Vlaamse steden en gemeenten een (te) hoge liquiditeitsratio hebben, is toe te schrijven aan het feit dat ze amper de helft van hun gebudgetteerde investeringen ook daadwerkelijk uitvoeren. In 2021 budgetteerden de lokale besturen in Vlaanderen 575 euro om uit te geven per inwoner. In de praktijk gaven ze slechts 305 euro of net iets meer dan de helft van wat ze beloofden aan hun burgers. De kloof tussen de beloofde investeringen en de daadwerkelijk uitgegeven euro’s moet kleiner aldus BDO.

“In 2021 hebben de lokale besturen voor bijna 2 miljard euro geïnvesteerd in hun stad of gemeente. Positief is dat dat 5% meer is dan in het boekjaar 2020. Toch is het maar iets meer dan de helft van wat de steden en gemeenten hun burgers beloofden. 122 besturen realiseerden zelfs minder dan 50% van hun budget. 10 van hen haalden een maximale realisatiegraad van 20%. Daar staat tegenover dat ze de inkomsten uit exploitatie (subsidies, belastingen,…) wel aan quasi 100% hebben geïnd. Lokale besturen moeten met andere woorden gebudgetteerde inkomsten afstemmen op de daadwerkelijk geplande investeringen. Daarbij houden ze best ook rekening met hoeveel gemeentepersoneel ze hebben. Op die manier kunnen ze een realistische capaciteitsplanning uitwerken en daarop hun budgetten realistisch opmaken.”
​
​-Bert Gijsels, expert lokale besturen bij BDO

Wie graag inzicht krijgt in de situatie in zijn eigen stad of gemeente kan terecht op de website: https://landing.bdo.be/nl/benchmark-steden-en-gemeenten/