Vlaamse steden en gemeenten verteren coronajaar 2020, ondanks 30 miljoen euro minder lokale belastingontvangsten

De Vlaamse steden en gemeenten hebben het coronajaar 2020 op financieel vlak goed verteerd, ondanks 30 miljoen euro aan lokale belastingontvangsten minder. De lokale besturen hebben hun spaarpot zelfs kunnen vergroten omdat ze minder geïnvesteerd hebben. Globaal gezien is er in Vlaanderen een spaarpot van €556 per inwoner, een stijging van 3% in vergelijking met het pre-coronajaar 2019. De totale spaarpot bedraagt daarmee 3,6 miljard euro. Dat blijkt uit een analyse van de jaarrekeningen (2019 en 2020) van de Vlaamse besturen door advieskantoor BDO. De inkomsten van begraafplaatsen en lijkbezorging zijn in 2020 dan weer wel fors gestegen.

De verschillende lockdowns die vorig jaar het economische, sociale en culturele leven zo goed als hebben stilgelegd, hebben hun impact op de inkomsten van de Vlaamse steden en gemeenten niet gemist. Advieskantoor BDO heeft de jaarrekeningen van 290 van de 300 steden en gemeenten in Vlaanderen onder de loep genomen. En daaruit zijn een aantal interessante conclusies te trekken.

Lockdowns zorgen voor 30 miljoen minder belastinginkomsten

Een stad of gemeente leeft deels bij de gratie van de economische en socio-culturele activiteiten die er georganiseerd worden. En laat dat nu net de sectoren zijn die midscheeps door de coronacrisis werden getroffen: horeca, festivals, cinema’s, kermissen, markten en evenementen. Cafés, restaurants en cinema’s bleven maandenlang dicht. Markten en kermissen mochten niet doorgaan. Parkeerplaatsen stonden leeg omdat de toeristen thuis bleven.

Een stad heft lokale belastingen op al deze activiteiten. De lockdowns waren dus een streep door de rekening. De ontvangsten van die lokale belastingen (aanvullende personenbelasting en opcentiemen op de onroerende voorheffing niet meegerekend) daalden met 30 miljoen euro (736 miljoen in pre-coronajaar 2019 tegenover 706 miljoen in 2020). Opgesplitst per activiteit geeft dat dit beeld:

• kermissen -84% (- 1.427.683,90 euro)
• markten -59% (- 4.339.445,39 euro)
• bedrijfsbelasting -12% (-29.136.076,48 euro)
• parkeren -40%  (- 8.389.843,17 euro)
• afgifte van identiteitskaarten, paspoorten, trouwboekjes – 37%  (-7.607.180,03 euro)
• terrassen -59% (-2.752.378,73 euro)
• vertoningen van films -22% (-394.715,48 euro)

De inkomsten uit de aanvullende personenbelasting zijn met 2% gedaald voor 2020. Dit is te verwaarlozen, klinkt het bij Bert Gijsels van BDO, al waarschuwt hij wel dat het effect pas in 2021 en 2022 voelbaar wordt.

Het klinkt macaber, maar corona heeft ook geleid tot extra inkomsten, met name bij de begraafplaatsen en de lijkbezorging. Daar zijn de ontvangsten in 2020 in totaliteit met 82% gestegen (+ 2.161.343,14 euro), tot 4.805.993,27 euro in totaal.

Spaarpot groeit aan met 3% tegenover 2019

Niettegenstaande de vele uitdagingen en de uitzonderlijke situatie van de coronapandemie zijn de lokale besturen er wonderwel in geslaagd om hun financiën op orde te houden, stelt BDO. Zo zijn de beschikbare middelen per inwoner, zeg maar het werkingsbudget, met €15 toegenomen tot €556, een stijging van 3% in vergelijking met 2019. De totale spaarpot telt nu 3.619.000.000 euro.

Uitschieters zijn de provincie West-Vlaanderen met een spaarpot van €798 per inwoner als hoogste en de provincie Antwerpen met €358 per inwoner als laagste.

Elf gemeenten hebben een spaarpot van meer dan €2000 per inwoner. Er zijn ook elf gemeenten met minder dan €100 beschikbare middelen per inwoner.

Lokale besturen investeerden minder in 2020

Voor een stuk valt de grotere spaarpot te verklaren door het feit dat steden en gemeenten in 2020 minder geïnvesteerd hebben, namelijk voor €1,8 miljard, een daling van 6% in vergelijking met het jaar voordien. Uitgedrukt per Vlaming komt dit neer op €289 per inwoner, of 11 euro per persoon minder. Niet geheel onlogisch, want door de verschillende lockdowns was het praktisch en logistiek gezien een huzarenstukje om iets geregeld te krijgen.

Ook hier ziet BDO regionale verschillen. West-Vlaanderen steekt er met kop en schouder boven uit met €335 per inwoner. De provincie Limburg beschikt over het laagste bedrag per inwoner, €223.

Fusies vergroten slagkracht en aantrekkingskracht in war for talent

BDO merkt ten slotte op dat drie vierde van de lokale besturen (76% of 221) minder dan 25.000 inwoners telt. Voor hun financiële slagkracht is het beter dat ze de komende 5 jaar fuseren. Het vergroot tevens hun aantrekkingskracht in de war for talent.

Bert Gijsels van BDO: “Gemeenten die fuseren, krijgen een grotere slagkracht. Zo’n schaalvergroting kan echt wel een toegevoegde waarde bieden op tal van domeinen. Tegelijk merken kleinere gemeenten dat ze nog moeilijk gekwalificeerd personeel kunnen aantrekken. De war for talent speelt dus ook voor de lokale besturen. Bepaalde profielen zijn echt schaars geworden. Hoe groter zo’n lokaal bestuur, hoe groter de aantrekkingskracht en hoe gemakkelijker dat ze mensen met een specifiek technisch profiel kunnen rekruteren.”

Steden en gemeenten die werk willen maken van meer digitalisering en schaalvergroting kunnen trouwens beroep doen op het investeringsplan van de Vlaamse overheid. Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers ondersteunt met het project ‘Gemeente zonder gemeentehuis’ lokale besturen die hun dienstverlening klantgerichter willen maken en hun interne werking performanter willen krijgen.

Perscontact: Gunter Huyghe, [email protected], 0495 79 73 96