Vlaamse topstukken met nieuwe 3D-techniek gedigitaliseerd in historische kerk Zoutleeuw

26 juni 2023 - Vandaag heeft meemoo, Vlaams instituut voor het archief, vijftien Vlaamse topstukken gedigitaliseerd in de historische Sint-Leonarduskerk van Zoutleeuw. De eeuwenoude werken werden hoogwaardig gefotografeerd in 2D én via 3D-scanning, een techniek die vandaag nog maar zelden gebruikt wordt in de Vlaamse en zelfs Europese erfgoedsector. Zo wordt de inhoud van deze zeldzame beelden, schilderijen en retabels digitaal veiliggesteld voor de toekomst.

21 erkende topstukken op één plaats

In de Sint-Leonarduskerk in Zoutleeuw is de tijd haast blijven stilstaan: de kerk is niet geraakt door de Beeldenstorm, waardoor het een belangrijke Vlaamse erfgoedlocatie is met maar liefst 21 erkende topstukken. Het is uniek dat er zich zoveel onmisbare erfgoedobjecten met een (cultuur)historische en artistieke waarde voor Vlaanderen op éénzelfde locatie bevinden. Vijftien van de topstukken in de kerk kregen vandaag een digitale reproductie. Hierna zullen ze toegankelijk gemaakt worden voor het brede publiek.

Een 13e-eeuws Mariabeeld, een metershoge sacramentstoren, het gekende Marianum, een schildering op glas; dit zijn slechts enkele voorbeelden van de erfgoedschatten in Zoutleeuw. De topstukken in de kerk zijn erg oud en dateren uit de 13e eeuw tot de 16e eeuw.

“Naast schilderijen, retabels, messing en een predella uit de 14e eeuw telt onze kerk ook heel wat - meestal laatmiddeleeuwse - beelden. Een groot deel hiervan werd vandaag na bijna 20 jaar opnieuw van hun sokkel gehaald, en centimeter per centimeter vastgelegd in 3D. Dat deze kunstwerken vandaag gedigitaliseerd worden, is voor een kleine instelling als de onze een kans die we niet snel opnieuw zullen krijgen.” – Ward Hendrickx, conservator bij de Sint-Leonarduskerk.

Hoogwaardige digitalisering is geen sinecure

Deze topstukken digitaliseren is geen vanzelfsprekende opdracht. De grote beelden wegen elk al snel meer dan 100 kilogram en staan op moeilijk bereikbare locaties, en kwetsbare schilderijen zitten ter bescherming in een geklimatiseerde vitrine. Dat er op één dag tijd vijftien topstukken gedigitaliseerd worden, is dus wel uniek.

Om beelden te kunnen scannen in 3D moet je rondom het beeld kunnen bewegen. En dat gebeurt niet zonder risico. Daarom nam meemoo voor deze kostbare werken een professionele art handling firma onder de arm. Deze firma haalt de sculpturen veilig en verantwoord van hun sokkel. In de Europese erfgoedsector is het nog uitzonderlijk dat kunstobjecten in 3D gedigitaliseerd worden. Maar meemoo ziet hier de grote waarde van in, zeker in de context van bedreigd en verdwijnend erfgoed.

“We moeten er ons van bewust zijn dat erfgoed kan verdwijnen. Denk bijvoorbeeld aan de Notre Dame die enkele jaren geleden is afgebrand. Dankzij technieken als 3D-scanning kunnen we de erfgoedobjecten in de kerk gelukkig voor altijd blijven bewonderen, omdat je nu de digitale objecten hebt. Met de scans die we vandaag hebben gemaakt, kan je bijvoorbeeld een perfecte analoge kopie maken via 3D-printing. Zo zorgen we ervoor dat de werken in Zoutleeuw de tand des tijds blijven doorstaan.” – Timothy Naessens, projectleider Digitalisering bij meemoo.

Over het digitaliseringsproject voor Topstukken

De kerk van Zoutleeuw is niet de enige locatie waar meemoo topstukken digitaliseert. In totaal worden er van 257 topstukken een digitale kopie gemaakt (in 2D, via 3D-scanning en via gigapixelopname) in een vijftigtal Vlaamse musea, een vijventwintigtal kerken en zo’n vijf archieven. De kennis die meemoo opdoet, gaat ze delen met de hele sector. De gedigitaliseerde werken zullen ook zo vrij mogelijk beschikbaar gemaakt worden.

Deze Topstukkendigitalisering wordt mogelijk gemaakt met de steun van EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling), als onderdeel van het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse overheid, en maakt deel uit van het Gecoördineerd Initiatief voor Vlaamse Erfgoeddigitalisering (GIVE).

Meer informatie?

● Over de digitalisering van erfgoed in 3D

● Over de Vlaamse topstukken

● Over het GIVE-project

Perscontact

_{Over meemoo, Vlaams instituut voor het archief}

_{Samen met organisaties in cultuur, media en overheid zet meemoo de schouders onder de zorg voor en het gebruik van hun (digitaal) archief. Zo brengt meemoo het verleden tot leven en maakt het klaar voor morgen, stelt het digitaal veilig en maakt het toegankelijk en bruikbaar. Concreet digitaliseert en archiveert meemoo Vlaams (audiovisueel) materiaal voor meer dan 170 organisaties. Daarnaast laat meemoo de digitale collecties van zijn contentpartners instromen, en is er aandacht voor metadata. Momenteel bevinden er zich meer dan 6,5 miljoen objecten in het meemoo-archiefsysteem.}

_{Deze kostbare content toegankelijk maken gebeurt voor verschillende doelgroepen en via verschillende wegen. Op hetarchief.be doorzoek je beschrijvingen van meer dan 1,5 miljoen audiovisuele items van deze contentpartners. Met de bezoekertool kunnen partners hun bezoekers ter plaatse laten kijken en luisteren naar het beeld en geluid dat meemoo voor hen bewaart. Op artinflanders.be download je foto’s van kunstwerken uit Vlaamse collecties in hoge kwaliteit. Leerkrachten (in opleiding) en leerlingen secundair kunnen terecht op Het Archief voor Onderwijs, waar ze audio- en videomateriaal vinden om te gebruiken in de klas. Meemoo ondersteunt ook organisaties en kunstenaars met raad en daad, bijvoorbeeld via kennisplatformen zoals CEST en TRACKS, door samen te werken in projecten en door gemiddeld 300 praktijkvragen per jaar te beantwoorden.}